Hyperwaakzaamheid is een fenomeen dat zich het best laat omschrijven als een overmatige staat van alertheid. Het vindt zijn oorsprong in evolutionaire overlevingsmechanismen. In oertijden diende hyperwaakzaamheid als een belangrijke tool om bedreigingen te detecteren en te vermijden, waardoor men kon overleven in vijandige omgevingen.
In de praktijk zie ik een vorm sociale hyperwaakzaamheid die enorm veel energie slurpt. Het uit zich soms bij mensen waarbij vertrouwen is geschonden in de kindertijd. Denk aan een niet beschikbare ouder, zorgen voor een van de ouders of onveiligheid tijdens het opgroeien. Of het ontstaat later in een relatie na een ervaring met vreemdgaan of een onbeschikbare of onveilige partner. Sociale hyperwaakzaamheid is een ware energieslurper en is niet behulpzaam bij het innemen van je plek.
Het is bijna altijd voelbaar in het lichaam. Sociale hyperwaakzaamheid uit zich ook in een overmatige alertheid op potentiële gevaren in een relatie met anderen. Mensen met overmatige hyperwaakzaamheid checken als een soort van detective continu de mogelijke, vaak zelfbedachte, gevaren en de opties van het voorkomen van gevaren. Het kan zowel voorkomen op het werk als in de privésfeer.
Een merkbaar gevolg is een overmatige gerichtheid op de ander. Dat kan zover gaan dat bij wijze van elke zucht, blik, ademhaling, elk woord of handeling als signaal kunnen worden opgevat voor mogelijk gevaar. ‘Is er misschien iets aan de hand? Heb ik iets verkeerd gedaan? Ik voel aan je dat er iets mis is...Mijn intuïtie zegt dat….’ Soms ziet men de continue afstemming op de ander en overmatige ‘zorg’ voor de relatie of de ander als iets positiefs. Dat maakt het lastig om in te zien hoe schadelijk die continue angst en alertheid, het altijd op onderzoek uit zijn en de externe validatie van veiligheid kan zijn.
Triangulatie is een belangrijke voedingsbodem voor sociale hyperwaakzaaamheid. Dat ontstaat als een kind (onbewust) de plek in heeft genomen van een van de ouders wanneer een van de ouders niet beschikbaar was. Of als het tussen de ouders in is komen staan te staan bijvoorbeeld. Dan kan sociale hyperwaakzaamheid dienen als overlevingsstrategie. Als vervolgens deze persoon ook een niet of minder beschikbare partner uitkiest, herhaalt het patroon zich soms vervelend genoeg. Men ziet het ‘fixen’ van het probleem, zelfs alvorens er überhaupt een probleem is, als belangrijke taak.
Herken jij sociale hyperwaakzaamheid als patroon? Ben je vaak op zoek naar de externe geruststelling dat je veilig bent? Bewustwording van jouw overmatige staat van alertheid is de eerste stap naar het herstellen van een evenwichtigere balans. Het vraagt daarna veel oefening om daadwerkelijk uit dit patroon te stappen. Omdat het een overlevingsmechanisme is geworden kan het erg spannend zijn om hiermee te stoppen. Wat kan hierbij helpen?
1. Bewustzijn ontwikkelen
- Ga op onderzoek uit waar het gevoel van onveiligheid van oorsprong vandaan komt en start met het erkennen en helen van dit oude deel.
- Realiseer je vervolgens dat je volwassen bent en jij zelf kunt en mag zorgen voor jouw veiligheid.
- Besef en erken dat je niet verantwoordelijk bent voor de emoties van anderen. Een volwassene kan (of moet zelf leren) aangeven als iets mis is, of ze iets van je nodig hebben.
- Leer open je gedachten te delen en ook echt te luisteren naar de reactie van de ander, zonder er hier zelf weer je gedachten bij te kweken.
- Stel realistische grenzen en spreek je behoefte uit naar je omgeving.
- Bepaal of jij je leven wil leven vanuit angst of vanuit liefde en toets al jouw gedrag, keuzes en opvattingen steeds aan deze keuze.
- Leer tools of handelingen in te zetten om jezelf te kunnen reguleren wanneer de spanning hoog is (EFT, meditatie, bewegen, bewust ademen, rusten,..)
Ingezoomd zijn op de ander zorgt ervoor dat je wegblijft bij jezelf en dat je buiten jezelf op zoek gaat naar veiligheid. Terwijl jouw bevestiging van jouw veiligheid bovenal in jezelf te vinden is!
Liefs Silke